پس از تحلیل کامل و موشکافانه­ گام های نگارش مقاله ISI و بررسی نکات ارسال داوری مقاله، نوبت به مراحل پذیرش و اکسپت مقاله می رسد. معمولاً خیلی کم اتفاق می افتد که مقاله ای بدون نیاز به اصلاح پذیرفته شده و منتشر شود. به بیان خودمانی تر، در صورت شنیدن چنین خبری در مورد مقاله ­تان، حق باز کردن یک نوشابه را به افتخار خودتان دارید! زیرا بیشتر مقالاتی که به مجلات ارسال می شوند یا نیاز به اصلاح دارند یا رد می شوند. امروز مباحث مهمی که در مراحل اکسپت مقاله به خصوص اصلاح و یا رد آن مطرح است را به طور کامل بررسی خواهیم کرد.

اگر از این بخش به ما ملحق شده اید، می توانید بخش های قبل را از این قسمت مطالعه کنید:

آشنایی با مقاله ISI
راهنمای نگارش مقاله علمی (بخش اول ساختار مقاله)
راهنمای نگارش مقاله علمی (بخش دوم عنوان مقاله، مشخصات نویسنده، چکیده)
راهنمای نگارش مقاله علمی (بخش سوم کلمات کلیدی، مقدمه مقاله)
راهنمای نگارش مقاله علمی (بخش چهارم روش ها، نتایج، بحث و نتیجه گیری، منابع)

اصلاح مقاله (Article Revision)

با شنیدن این خبر نباید نگران و ناامید شوید. زیرا بخش اعظم مقالات ارسالی به مجلات یا باید اصلاح شوند یا رد می شوند و مقاله شما هم از این قاعده مستثنی نیست. حال یک سوال؛ طی مراحل پذیرش مقاله، زمانی که با ایمیلی با مضمون زیر روبرو می شویم، چه کارهایی را باید و چه کارهایی را نباید انجام دهیم؟

Your manuscript has been reviewed, and it is being returned to you with the attached comments and suggestions. We believe these comments will help you improve your manuscript

ترجمه: مقاله شما مورد بازنگری قرار گرفته است و به همراه پیشنهادات و اظهارنظرها به شما عودت داده می شود. ما معتقدیم که این نظرات می توانند به بهبود مقاله شما کمک کنند.

در این هنگام باید اظهار نظر داورها را مطالعه و بررسی کنید. اگر هر دو داور در جایی از مقاله به مساله یکسانی اشاره کرده بودند، شک نکنید که در آنجا حتما مسأله ای وجود دارد. بعضی اوقات در طول مراحل اکسپت مقاله، ممکن است یک داور نسبت به مقاله جهت گیری داشته باشد ولی به ندرت پیش می آید که هر دو داور این گونه باشند.

در کل، اصلاحات مورد نیاز مقاله دو دسته هستند: “اصلاحات جزئی” و “اصلاحات عمده”. اگر تغییرات و اصلاحات درخواستی داوران جزیی و ناچیز بودند، شما به راحتی می توانید آن ها را انجام دهید. اما اگر اصلاحات عمده و اساسی مدنظر داوران بود کار شما سخت تر خواهد شد. احتمالاً در این زمان یکی از شرایط زیر در مورد عدم اکسپت مقاله شما صادق است:

حالت اول: نظر داوران صحیح است و اکنون شما می دانید که مقاله دارای نواقصی اساسی است. در این مواقع، شما باید راهنمایی های داوران را دنبال کرده و نظرات آنها را در مقاله اعمال کنید.

حالت دوم: برخی از نظرات داوران صحیح و برخی دیگر از آن ها (البته به عقیده شما) نامعتبر هستند. در این حالت برای اعمال نظرات داوران و اصلاح مقاله دو نکته را به خاطر بسپارید:

اول کلیه آن تغییراتی که به نظرتان منطقی و صحیح هستند را در مقاله اعمال کنید و سعی کنید در مورد آن نظراتی که با آنها موافق نیستید و معتقدید که داوران در آن موارد مرتکب اشتباه شده اند، شفاف سازی کنید و توضیحات منطقی و مستدل بیشتری در اختیار داوران قرار دهید.

دوم وقتی نسخه ویرایش شده مقاله را دوباره برای مجله ارسال می کنید حتما در نامه ای که برای سردبیر و داوران تهیه می کنید دقیقا نشان دهید که در کدام قسمت های مقاله تغییرات و اصلاحات انجام شده است. در ضمن به این نکته دقت شود که نباید هیچ یک از نظرات داوران بدون پاسخ بمانند.

حالت سوم: این امکان وجود دارد که در مراحل اکسپت مقاله، داوران و حتی سردبیر مقاله را به درستی درک نکرده و آن را به غلط تفسیر کرده باشند. در عین حال که شما هم اعتقاد دارید که کلیه نظرات آن ها نادرست است. در این هنگام دو راه پیش روی شماست:

راه اول یا راه مناسب تر آن است که مقاله را از فرآیند داوری این مجله خارج کرده و به مجله دیگری بفرستید. با امید آن که عادلانه تر و مناسب تر بازنگری شود. ولی اگر واقعاً دلایل محکمی برای چاپ و اکسپت مقاله خود در این مجله دارید مقاله را دوباره برای مجله ارسال کنید. اما در این مورد شما باید کاملا مستدل، منطقی و البته مؤدبانه نظرات داوران را رد کنید. تأکید می شود که به داوران، ویراستاران و سردبیر تحت هیچ شرایطی توهین نکنید و هرگز به طور مستقیم و صریح به آنها نگویید که اشتباه می کنید. چرا که به سرعت فرآیند داوری متوقف و مقاله رد می شود.

در کلیه حالات بیان شده، اگر تصمیم به اصلاح و ارسال مجدد مقاله گرفتید حتماً آخرین فرصت ارسال مجدد مقاله که از سوی سردبیر مشخص شده را رعایت کنید. تقریباً در همه مجلات، عدم رعایت موعد مقرر برای ارسال مجدد مقاله، نشانه انصراف نویسنده از اکسپت مقاله بوده و مقاله به طور خودکار از فرآیند داوری خارج می شود. در صورت ارسال مجدد مقاله ویرایش شده بعد از موعد مقرر نیز این امکان وجود دارد که داوران مقاله تغییر کنند و مقاله از ابتدا تحت بازنگری قرار گیرد.

رد مقاله (Article Rejection)

حال فرض کنیم در طی مراحل پذیرش مقاله، نامه رد مقاله را دریافت کردیم. تقریباً همه سردبیرها از واژه “غیرقابل قبول” به جای “رد” استفاده می کنند. در این لحظه، به جای گریه کردن و ناراحتی باید دو کار را انجام دهید:

اول آنکه به یاد داشته باشید که مجلات مناسب دیگری هم وجود دارند که میزان رد مقاله در آنها حدود 50 درصد است!
دوم آنکه نامه رد مقاله را به دقت مطالعه کنید چرا که نامه رد مقاله نیز همانند نامه اصلاح انواعی دارد.

معمولاً سردبیرها رد مقاله را به سه روش بیان می کنند یا به عبارت دیگر سه نوع نامه رد مقاله داریم که در ادامه توضیح داده می شوند:

نوع اول: مقاله رد کامل شود که این حالت به ندرت اتفاق می افتد و معمولاً برای مقالاتی است که سردبیر نمی خواهد دوباره آن ها را ببیند. البته سردبیرها از چنین عبارتی در نامه رد استفاده نخواهند کرد ولی خیلی مؤدبانه به نویسنده می فهمانند که امکان اکسپت مقاله وجود ندارد و نویسنده دوباره مقاله را برای آن مجله نفرستد. در این حالت نباید دوباره مقاله را برای این مجله ارسال کنید یا حتی درباره آن بحث کنید.

نوع دوم: این حالت زمانی اتفاق می افتد که مقاله دارای داده های مفیدی است ولی داده های مذکور نواقصی جدی دارند. احتمالاً سردبیر به چنین مقاله ای دوباره رسیدگی می کند به شرط آن که نواقص آن برطرف شود. ولی سردبیر پیشنهاد ارسال مجدد نمی دهد. البته علاوه بر رفع نواقص، باید سردبیر را متقاعد کنید که داوران قضاوت درستی را درباره اکسپت مقاله شما انجام نداده اند. دقت کنید در هنگام ارسال مجدد در نامه سربرگ باید به نسخه اولیه ارجاع دهید و بگویید چه تغییراتی در آن انجام داده اید.

نوع سوم: مقالاتی وجود دارند که داده های آنها مشکلی ندارد و اساساً مقاله قابل پذیرش است. ولی به خاطر نواقصی که مثلاً در کارهای آزمایشگاهی برای نمونه آزمایش های کنترلی وجود داشته مقاله رد شده است. تعداد بسیاری از سردبیرها مقالاتی را که چنین مشکلاتی دارند رد می کنند. اگر چه شاید اصلاح مقاله برای پذیرش ساده باشد. در این مواقع شما باید تغییرات مدنظر داوران را در مقاله اعمال کنید و دوباره مقاله را برای همان مجله ارسال کنید. برای نمونه می توانید آزمایش های کنترلی درخواستی داوران را به مقاله بیفزایید.

فرایند پذیرش و انتشار (Article Acception)

هم اکنون مقاله توسط مجله پذیرش شده و نیاز است تا برای بار آخر از لحاظ املایی و ویرایشی اصلاح شود. در این مرحله عمده اصلاحات، توسط کارکنان مجله انجام می شود تا علاوه بر رفع ایرادات املایی و نگارشی، مقاله به شکل و فرم مطلوب مجله درآید. سپس نسخه اصلاح شده مقاله برای نویسنده ارسال می شود تا تأیید کند. در قدم نهایی، نویسنده نسخه نهایی مقاله را برای مجله ارسال می کند تا منتشر شود.

در مقاله ی بعد به بررسی اشتباهات متداولی که در نگارش مقاله ی ISI ممکن است رخ دهد، خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

منابع

• Glamson-Deal, Hilariy. (2010). “Science research writing”, Imperial College Press
  Day, Robert. (1998) “How to write & publish a scientific paper”, 5th Edition, ORYX Press
  Belt, Pekka; Mottonen, Matti and Harkonen, Janne. (2011). “Tips for scientific journal articles”, Industrial Engineering and Management Working Press